Baza wiedzy Alantan

Alantoina i pantenol - cenne dla skóry właściwości i wskazania do stosowania

Choroby skóry, takie jak łuszczyca czy AZS, wymagają specjalistycznej pielęgnacji, aby skóra mogła prawidłowo się regenerować i zachować nawilżenie. Odpowiednio dobrane dermokosmetyki mogą znacząco złagodzić objawy, wspomagając procesy gojenia i odbudowy skóry. Jakie składniki są najskuteczniejsze w codziennej pielęgnacji? Dowiedz się, dlaczego pantenol i alantoina są tak cenione w kosmetykach do skóry problematycznej i jak mogą poprawić jej kondycję. Zapraszamy do lektury!

Pacjenci cierpiący na różne choroby skóry wymagają zwykle, oprócz specjalistycznego leczenia, wdrożenia codziennej odpowiedniej pielęgnacji.

Dermokosmetyki, czyli preparaty służące do higieny i pielęgnacji osłabionej chorobą, zazwyczaj suchej skóry, mają za zadanie głównie nawilżenie, natłuszczenie oraz wzmocnienie naruszonej bariery skórnej.

Wśród składników kosmetyków specjalistycznych znajdziemy również substancje, które działają przeciwzapalnie i złuszczająco na suchy naskórek oraz mogą wspomagać gojenie się tkanek. Do znanych od dawna związków o długiej historii stosowania i potwierdzonym działaniu należą pantenol i alantoina.

Jak przebiega proces naturalnego gojenia się skóry?

Drobne uszkodzenia skóry zdarzają się każdemu z nas. Zdrowy organizm ma więc odpowiednie mechanizmy naprawcze dla zachowania ciągłości bariery skórnej. W ranie zwykle mamy do czynienia z komórkami, które uległy nieodwracalnemu uszkodzeniu i dlatego w pierwszym etapie muszą one zostać usunięte. Następnym etapem jest taka przebudowa miejsca uszkodzenia, żeby powstała tam zdrowa skóra. Dlatego do rany migrują komórki (szczególnie fibroblasty) oraz tworzy się tzw. ziarnina składająca się z komórek, macierzy zewnątrzkomórkowej i nowo powstających naczyń krwionośnych.

W dermatozach skórnych często uszkodzona jest tylko warstwa naskórkowa. Jej komórki nie dzielą się prawidłowo i naskórek nie spełnia swoich funkcji. Usunięcie dysfunkcyjnego naskórka poprzez złuszczenie daje szansę podstawnej warstwie rogowej skóry na wyprodukowanie nowych właściwych komórek. Dlatego w dermokosmetykach spotkać możemy substancje wspomagające proces gojenia.

Ziarnina służy do zamknięcia rany i powstania możliwości odnowienia się prawidłowo działającego naskórka.

Alantoina

Niektóre surowce zielarskie były od dawien dawna tradycyjnie stosowane do wspomagania gojenia się skóry. Należą do nich m.in. żywokost lekarski, nostrzyk lekarski, nawrot lekarski, miodunka plamista, żmijowiec zwyczajny czy lukrecja gładka. Wspólnym ich składnikiem jest alantoina. Znajdziemy ją także w nasionach soi zwyczajnej, łupinach owoców kasztanowca zwyczajnego oraz łuskach ryżu siewnego. Okazuje się, że jako metabolit puryn występuje także u większości ssaków. Niestety człowiek i niektóre gatunki małp zatracili umiejętność jej syntezy w swoich organizmach. Za to nauczyliśmy się wykorzystywać zioła zawierające alantoinę w celu wspomagania gojenia się tkanek.

Działanie miejscowe alantoiny

Dzięki zastosowaniu alantoiny na skórę możemy uzyskać działanie:

  • wspomagające procesy regeneracji komórek;
  • stymulujące produkcję kolagenu, co wpływa na wzmocnienie struktury skóry;
  • stymulujące proliferację nabłonka, poprawiające gojenie się ran i owrzodzeń;
  • poprawiające gojenie się blizn i ich wygląd po tym procesie;
  • zmiękczające skórę;
  • hamujące stres oksydacyjny;
  • nawilżające skórę poprzez zatrzymywanie wody w warstwie rogowej naskórka;
  • pobudzające mechanizmy obronne związane ze zwiększeniem ilości zwalczających bakterie komórek odpornościowych – neutrofili;
  • łagodzące podrażnienia spowodowane różnymi czynnikami zewnętrznymi;
  • przeciwzapalne – co łagodzi zaczerwienienie, ból, obrzęk i wzrost temperatury charakterystyczne dla stanu zapalnego.

Co o alantoinie mówią badania naukowe?

W badaniach klinicznych mających na celu poprawę stanu skóry u chorych na różne dermatozy wykorzystywano różne preparaty. Część z nich złożona była z kilku substancji, wśród których była alantoina, stąd trudno byłoby oszacować jej indywidualny wpływ. Wykonano też jednak różne testy z dermokosmetykami, w których była ona jedynym związkiem aktywnym. Działanie tych preparatów oceniono pozytywnie.

Wybrane przykłady badań:

  1. Do badania przystąpiło 109 pacjentek, których skóra była zniszczona, popękana i mocno łuszcząca się. Zastosowano leczniczo balsam na skórę zawierający alantoinę w stężeniu 0,2%. Efekty były bardziej niż zadowalające, gdyż całkowite wyleczenie odnotowano u 95 osób. 13 osób osiągnęło częściową poprawę, a tylko jednej pacjentce z mocno zniszczoną skórą leczenie nie przyniosło korzyści.
  2. Do testu zaproszono 38 pań, u których stwierdzono wyprysk kontaktowy. Z tej grupy pełną korzyść ze stosowanego preparatu osiągnęło 26 pań. 8 osób odnotowało częściową poprawę, a u 4 osób nie osiągnięto żadnego efektu.
  3. Z grupy 31 niemowląt z pieluszkowym zapaleniem skóry pełne wygojenie zmian osiągnięto u 20 dzieci, a częściową poprawę u 2 maluchów.
  4. Balsam wypróbowano na osobach z zapaleniem i pękaniem warg. Z grupy 14 osób wyzdrowiało 11, a 2 osoby odnotowały poprawę stanu skóry.

Badania potwierdziły nie tylko skuteczność alantoiny w procesie gojenia się skóry, ale także wykazały, że nie jest toksyczna i nie powoduje efektów ubocznych. Co ważne z kosmetycznego i leczniczego punktu widzenia, alantoina łatwo wnika w skórę i jest efektywna już w niskich stężeniach.

W jakich produktach znajdziemy alantoinę?

Dzięki swoim właściwościom alantoina jest cenionym dodatkiem do:

  • produktów leczniczych (np. Alantan maść, Alantan Plus maść i Alantan Plus krem);
  • dermokosmetyków dla skór problematycznych oraz z dermatozami;
  • antyperspirantów i preparatów myjących ze środkami powierzchniowo czynnymi – zmniejsza ich działanie drażniące i wysuszające na skórę;
  • kosmetyków stosowanych po goleniu i depilacji – poprawia regenerację skóry po tych zabiegach;
  • kremów do szorstkich stóp i dłoni;
  • kosmetyków po opalaniu – zmniejsza stany zapalne spowodowane promieniowaniem UV;
  • środków do pielęgnacji skóry głowy – wzmacnia regenerację i gojenie się skóry po zabiegach kosmetycznych na włosach.

Pantenol

Odkryty w 1931 roku kwas pantotenowy jest znany także jako witamina B5. Witamina ta jest w organizmie niezbędna dla wielu ważnych procesów w układzie nerwowym i syntezie różnych koniecznych dla zdrowia związków oraz wspomaga gojenie tkanek. Aktywną postacią kwasu pantotenowego jest koenzym A niezbędny do wytworzenia energii w komórkach. Dzięki temu zachodzą reakcje chemiczne, takie jak metabolizowanie węglowodanów, białek czy hormonów oraz, co szczególnie ważne dla warstw lipidowych warstwy rogowej naskórka, kwasów tłuszczowych i sfingolipidów.

Aby zastosować witaminę B5 bezpośrednio na chorą skórę, ustabilizowano jej cząsteczkę w postaci alkoholowego analogu, który bardzo dobrze się wchłania po podaniu miejscowym. Ta forma kwasu pantotenowego nazywa się pantenolem i jest mieszaniną formy lewo- i prawoskrętnej tego związku.

Aktywność leczniczą ma tylko forma prawoskrętna, czyli dekspantenol. Można ją nazwać prowitaminą B5, gdyż potrafi się w skórze przekształcić w kwas pantotenowy. Jednak w przemyśle kosmetycznym liczy się także dobra technologicznie konsystencja związku, tak aby można było za jego pomocą stworzyć kosmetyk o dobrych właściwościach organoleptycznych. Dlatego stosowana jest mieszanina D i L pantenolu do wytwarzania dermokosmetyków na potrzeby gojenia skóry.

Korzyści z miejscowego stosowania pantenolu

Dermokosmetyki z pantenolem przynoszą skórze wiele korzyści. Miejscowe podanie tej substancji daje efekt:

  • hamowania uraty wody z naskórka, co przekłada się na zwiększenie jego nawilżenia;
  • aktywacji proliferacji fibroblastów, co wykazały badania naukowe – dzięki temu rany goją się prawidłowo i ma szansę powstać na nich zdrowy naskórek;
  • zmniejszenie rumienia wywołanego promieniowaniem UV ze względu na działanie przeciwzapalne witaminy B5;
  • złagodzenie świądu skóry, co jest bardzo ważne w niektórych szczególnie dokuczliwych dermatozach.

Pantenol w badaniach naukowych

Badania naukowe wykazały pozytywne działanie dekspantenolu w schorzeniach skórnych. Korzystają z jego właściwości między innymi:

  • zdrowi pacjenci z suchą skórą ze względu na to, że hamuje utratę wody przez naskórek – powoduje to lepsze nawilżenie i elastyczność skóry;
  • pacjenci z atopowym zapaleniem skóry (AZS) odczuwają poprawę działania bariery skórnej i wzrost nawilżenia skóry;
  • dzieci noszące pieluszki, gdyż stosowanie pantenolu zmniejsza częstość pieluszkowego zapalenia skóry;
  • pacjenci z cukrzycą, u których procesy gojenia są zaburzone, a zastosowanie pantenolu może je wzmocnić oraz wesprzeć barierę lipidową, zapobiegając zakażeniom powstających często w tej chorobie ran;
  • zdrowi ludzie narażeni zawodowo na częste drobne skaleczenia lub kontakt z drażniącymi i wysuszającymi substancjami osłabiającymi gojenie się skóry;
  • matki karmiące mogą chronić tą bezpieczną substancją sutki przed pękaniem;
  • pacjenci po przeszczepie skóry związanym z leczeniem oparzeń, gdyż pantenol poprawia gojenie skóry i redukuje świąd związany z tym procesem, zwiększając komfort chorego;
  • pacjenci ze świeżymi bliznami po oparzeniach oraz z bliznowcami i bliznami przerostowymi.

Warto wspomnieć, że pantenol jest bezpieczny i bardzo dobrze tolerowany przez skórę. Jest to bardzo ważne dla skór problematycznych, żeby nie pogłębiać problemów chorego. Jego właściwości sprawiają, że jest bardzo szeroko rozpowszechnionym składnikiem kosmetyków.

W jakich produktach znajdziemy panthenol?

Ze względu na swoje działanie gojące panthenol znajdziemy między innymi w:

  • produktach leczniczych dla skór z problemami (np Alantan maść, Alantan Plus maść i krem).
  • kremach do twarzy;
  • balsamach do ciała, szczególnie tych przeznaczonych do skóry po opalaniu;
  • kremach do rąk i stóp;
  • produktach do higieny i pielęgnacji włosów;
  • odżywkach do paznokci.

Podsumowanie

Zawartość alantoiny i pantenolu w kosmetykach do codziennego użytku wzbogaca ich formułę w działanie gojące i regenerujące. Badania naukowe potwierdzają wartość tych związków, dlatego znajdziemy je także w produktach leczniczych (np Alantan maść, Alantan Plus maść i krem). Warto mieć to na uwadze, wybierając preparaty dla siebie.

Zobacz również:

Opracowanie: mgr farmacji Marta Koziarska, szkoleniowiec z ponad 20-letnim doświadczeniem, autorka licznych publikacji popularnonaukowych.

Bibliografia:

  1. Ebner F., Heller A., Rippke F., Tausch I., Topical use of dexpanthenol in skin disorders, „American Journal of Clinical Dermatology” 2002.
  2. Proksch E., de Bony R., Trapp S., Boudon S., Topical use of dexpanthenol: a 70th anniversary article, „The Journal of Dermatological Treatment” 2017.
  3. Arct J., Depta P., Alantoina – działanie i wykorzystanie kosmetyczne, „Polish Journal of Cosmetology” 2016.